به رسم دیرین مردم زنجان با مراسم خانه تکانی به استقبال نوروز یا به زبان ترکی بایرام می روند در این مراسم به بهانه زدودن گرد و غبار خانه گرد و غبار دل را نیز میزدایند و اهل خانه در کنار هم با همکاری یکدیگر خانه تکانی می کنند . در اکثر خانه ها بچه ها به ذوق کمک به پدر و مادر در شستن فرش خانه روز ها انتظار می کشند و چنان با خوشحالی و هیاهو این کار را انجام می دهند که گویی دنیا را به آنها داده اند .
مردم با این خانه تکانی خود را برای میزبانی از میهمانان عید آماده می کنند تا حس تازگی و نو بودن را برای همه به ارمغان آورند .
بر اساس یک رسم دیرینه که در حال حاضر به کلی منسوخ شده است مردم زنجان به ویژه روستائیان برای رنگ کردن دیوارهای کاهگلی از دشت و کوهستان گچ سفید آورده و پس از کوبیدن و مخلوط کردن آن با آب با جارو بر روی دیواها می‌پاشیدند.
پس از این اقدام اهالی زنجان خاک زرد را از دشت تهیه کرده و به منظور تغییر رنگ از زرد به قرمز بر روی آتش گذاشته و با سلیقه خود با انگشتان دست نقش‌هایی از گل و درخت بر روی دیوار خود می‌کشیدند.
خرید لباس نو و تغییرچهره از دیگر آداب و رسومی است که همراه با طبیعت مردم در ایام نوروز انجام می دهند . خرید لباس از ابتدای اسفند ماه تا عید نوروز ادامه پیدا می کند و در این بین بچه ها هستند که از هم خوشحال تر به نظر می رسند ، چرا که پا به پای پدر و مادر به خرید لباس و کفش و از همه مهمتر ماهی عید می پردازند .
تکم خوانی آیینی است به قدمت نوروز و یادگاری از آداب و رسوم عید باستان که همواره در زنجان به عنوان آینی ماندگار و منحصر به فرد مورد توجه مردم بوده و با روش مخصوص توسط تکم گردان‌ها به اجرا گذاشته می‌شود.
آئین تکم گردانی سالیان پیش با آداب و رسوم کهن مردم آذربایجان و بویژه زنجان عجین بوده و همه ساله با فرا رسیدن عید نوروز، مردم به انتظار تکمچی می نشستند و انتظار داشتند که تکم چی سمبل نشاط بهاری آنها را برای استقبال از بهار آماده سازد.
واژه تکم TAKAM از دو بخش «تکه» و «م» تشکیل شده که تکه در زبان ترکی به معنی بز نر قوی هیکل که همیشه در راس گله حرکت می کند و گله را به چراگاه و محلهای معین هدایت می کند و "م" ضمیر ملکی دوم شخص مفرد است و تکم در واقع به معنی "بز نر من" می باشد و به کسی که تکم را می رقصاند "تکمچی" می گویند.
تکم یک عروسک چوبی سنتی است که روی آن را با مخمل یا پارچه‌هایی به رنگ قرمز می‌پوشانند و روی این پارچه را با پولک، زنگوله، سکه و نیز پارچه‌های رنگی و حتی آئینه تزیین می‌کنند.
فلسفه نصب آئینه به دو طرف شکم عروسک این بوده که تکم به همراه خبر فرا رسیدن سال نو، آئینه‌ای را به رسم روشنایی و صفا به همراه آورد.
تهیه سفره هفت سین از دیگر نوستالوژی هایی است که هیچ زمان از ذهن ما ایرانی ها نمی رود به خصوص تهیه سبزه ی سفره یا همان گویرتمه به زبان ترکی که از ساقه ی گندم ( سنبل ) تهیه می شود برای تهیه ساقه ی گندم در آخر فصل تابستان که زمان درو گندم می رسد چند شاخه از گندم را برای سفره ی هفت سین نگه می دارند و 10 الی 15 روز مانده به عید ساقه های گندم را در آب خیس می کنند و در ظروف مسی یا سفالی آن را برای ایام عید سبز می کنند .
از غذا هایی که برای شب چهارشنبه سوری طبخ می شود می توان به شیر برنج و شش انداز اشاره کرد و برای شب عید ماهی پلو با سبزی .
عید دیدنی مردم زنجان
در گذشته تنها 2 روز مردم زنجان به منزل آشنایان، همسایه‌ها و سایر اقوام می‌رفتند. روز نخست مختص به مردان«کیشی‌لر گؤنو» یعنی روز مردان و روز دوم مختص به زنان«خانیم‌لار گؤنو» روز بانوان و زنان بوده است. در مراسم عید دیدنی مردان و زنان به صورت دسته جمعی به دیدار آشنایان می‌رفتند.
قارا بایرام
قارا بایرام نخستین نوروزی که پس از فوت یکی از اعضای خانواده‌ها فرا می‌رسد و تمامی خانواده آن را جشن نمی‌گیرند را گویند.
در این مراسم خانواده‌های داغدار در منزل خود نشسته و سایر اقوام و خویشاوندان و آشنایان به منزل آنان رفته و برای شادی روح آنان فاتحه می‌خوانند. در قارا بایرام خانواده ماتم‌زده که عزیر خود را از دست داده است با خرما و چای از میهمانان پذیرایی کرده و به هیچ عنوان سفره هفت سین پهن نمی‌کنند.
جاذبه های گردشگری شهر زنجان :
- عمارت ذوالفقاری